İYİ Parti Sözcüsü Kürşad Zorlu, 15 Ağustos’ta Sümela Manastırı’nda yapılacak “Meryem Ana yortus yininin iptal edilmesini istedi. İktidara Lozan Antlaşması maddelerini sıralayan Zorlu, “15 Ağustos 1461, Trabzon’un Fatih Sultan Mehmet tarafından fetih tarihidir… Türkiye karşıtı kesimler ise bunu adeta bir matem günü olarak görürler” iddiasını gerekçe olarak sundu. Zorlu, Sümela’da yapılacak ayinin Lozan ile belirlenen yetki alanı dışında olduğunu söyledi.
Trabzon’un Maçka ilçesinde bulunan binlerce yıllık Sümela Manastırı’nda Hristiyan dünyasında “Meryem Ana’nın göğe yükseliş günü (yortu)” olarak kabul edilen ve kutsal sayılan 15 Ağustos’ta ayin yapılacak. Bu yıl 10. kez yapılacak ayini Fener Rum Patriği Bartholomeos’un yönetmesi bekleniyor. Ayrıca ayine, Yunanistan, Rusya ve Gürcistan’dan çok sayıda din insanı ve ortodoks katılacak.
Akşam saatlerinde açıklama yapan İYİ Parti Sözcüsü Kürşad Zorlu ise bu Salı Trabzon’da düzenlenecek ortodoks ayinin iptal edilmesini istedi. Bu çağrıya ilişkin Lozan Antlaşması’nı gerekçe gösteren Zorlu, sosyal medya hesabından şunları yazdı:
“15 Ağustos 1461, Trabzon’un Fatih Sultan Mehmet tarafından fetih tarihidir… Türkiye karşıtı kesimler ise bunu adeta bir matem günü olarak görürler. Bu önemli günde gerçekleşen bir anma etkinliğine dikkat çekmek ve yetkilileri uyarmak istiyoruz.
Cumhuriyetin kuruluşundan 2010 yılına kadar 88 yıldır ayin yapılmasına izin verilmeyen Sümela müzesinde tam da 15 Ağustos’ta ayin yapılmasına izin verilmeye başlanmıştır. Bir süre restorasyon sebebiyle gerçekleşmese de geçen yıl olduğu gibi bu yılda ayinin devamına karar verilmiş ve geçtiğimiz Perşembe günü söz konusu izin ilgililerine resmi yazıyla bildirilmiştir.
Elbette biz Lozan Antlaşmasında zikredilen azınlıkların antlaşma hükümleri çerçevesindeki hak ve özgürlüklerden istifade etmesinden ve sürecin eksiksiz yürütülmesinden yanayız. Esasen buraların bir inanç kitlesi tarafından ziyaret edilmesinden de bir behis görmüyoruz. Ancak gelinen aşamada bunun basit bir ibadet faaliyeti olarak görülmemesi gerektiğine yönelik güçlü tespitler bulunmaktadır.
Bu noktada Lozan Antlaşmasını hatırlatmak fayda vardır. Bilindiği üzere 30 Ocak 1923’te Yunanistan ile Türkiye arasında imzalanan ‘Türk ve Rum Ahalinin Mübadelesine Dair Mukavelename’de Patrikhanenin durumu ve statüsü ile ilgili bir hükme yer verilmemiş; bu mukavele ile Türkiye’de yaşayan Rumlarla Yunanistan’da yaşayan Müslüman Türkler yer değiştirmişler, İstanbul ve Bozcaada ile Gökçeada’daki Rumlarla Batı Trakya’daki Müslüman Türkler mübadele dışında bırakılmışlardır. Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi ile ruhanî meclisinin yetki alanı İstanbul başpiskoposluğu ile Bozcada ve Gökçeada bölgesi Rum cemaatinin dini ihtiyaçlarını karşılamakla sınırlı tutulmuştur. Buna ek olarak Antlaşmanın 45. maddesinde Türkiye’nin azınlıklara tanıdığı bu hakları Yunanistan’ın da Batı Trakya’daki Türk azınlığına tanıyacağı taahhüdü yer almıştır.
Yunanistan’ın uygulamasının tersine, Türkiye’de din görevlilerini kendilerinin seçme özgürlüğü bulunmakla birlikte Patrikhane’nin siyasi-yönetsel açıdan ‘ekümenik’ vasfı da bulunmamaktadır. Bu çerçevede Sümela’da Patrik’in ayin yapması Lozan ile belirlenen yetki alanı dışında olduğu gibi böyle bir adımın planlanması ancak yularındaki ilkeler çerçevesinde ve özellikle Yunanistan’ın da mütekabiliyet çerçevesinde atacağı adımlara bağlı olarak şekillendirilmesi gereken bir konudur.
Örneğin Batı Trakya Camileri Din Görevlileri Derneği geçtiğimiz ay Yunan kurumlarına ilettiği başvuruda; Serez, Yanya ve Selanik’te Osmanlı döneminden kalma eski camilerde cuma namazı kılınmasına izin verilmesini talep etmiş, bu istek Atina yönetimince kesin bir dille reddedilmiştir Hülasa; eğer Sümela’da ayine izin verilecekse bu koşullar ve hassasiyetler güvence altına alınarak süreç yeniden planlanmalıdır.
Yetkili makamlara sözlü olarak da ilettiğimiz bu tespit ve kaygılarımızı kamuoyu ile paylaşırken, 15 Ağustos’taki ayinin derhal iptal edilmesi çağrısında bulunuyoruz.”
